Co to kawowiec?

Kawowiec to tropikalny, wiecznie zielony krzew (rodzaj Coffea) z rodziny marzanowatych, rosnący pomiędzy zwrotnikami Raka i Koziorożca. Występuje ponad 100 jego odmian, ale dwa najbardziej znane gatunki uprawiane w celach komercyjnych to odmiany Coffea arabica (Arabika) i Coffea canephora (Robusta). 

Rosnąca Arabika w Gwatemali. Fot. 88 Graines

Jak wygląda kawowiec?

Przeciętna roślina Arabiki jest dużym krzewem o ciemnozielonych, owalnych liściach. Owoce, czyli wisienki, są okrągłe i dojrzewają w ciągu 7-9 miesięcy od kwitnienia. Owoce kawowca zawierają zazwyczaj dwa płaskie nasiona - ziarna kawy. Jeśli w owocu rozwija się tylko jedno ziarno, nazywane jest ono peaberry.

Robusta to krzepki krzew lub małe drzewko, które dorasta do 10 metrów wysokości. Owoce są zaokrąglone, a ich dojrzewanie trwa do 11 miesięcy; nasiona mają owalny kształt i są mniejsze niż nasiona Arabiki. Więcej o różnicach pomiędzy Arabiką a Robustą przeczytasz tutaj.

 

Uprawa kawy

Idealne średnie temperatury dla uprawy kawowaca wynoszą od 15 do 24ºC dla Arabiki i od 24 do 30ºC dla Robusty, która może rozwijać się w bardziej gorących i mniej wymagających warunkach. Dla właściwego wzrostu kawa potrzebuje rocznych opadów w wysokości od 1500 do 3000 mm, przy czym Arabika potrzebuje ich mniej niż inne gatunki. Podczas gdy Robusta może być uprawiana na wysokości od 0 do około 800 metrów nad poziomem morza, Arabica najlepiej radzi sobie na terenach pagórkowatych lub wręcz górzystych.

 

Sadzonki Arabiki w Gwatemali. Fot. 88 Graines

Nowe drzewko kiełkuje z ziarna będącego pestką owocu i w ten właśnie sposób powstaje sadzonka kawowca. Dla jej wzrostu niezbędne są łagodne warunki, które są zapewniane w tak zwanych “szkółkach”. Są to miejsca położone bezpośrednio na farmach lub w ich okolicy, gdzie przez okres 12 miesięcy drzewko może się rozwijać aż osiągnie wysokość. ok. 40 cm. Po tym okresie drzewko jest już na tyle silne, aby mogło zostać zasadzone bezpośrednio na farmie. Dopiero po czterech latach od tego czasu drzewko wyda swoje pierwsze owoce, a pierwszy komercyjny zbiór z nowego drzewka następuje po około 7 latach od jego zasadzenia.

Szkółka Arabiki w Gwatemali. Fot. 88 Graines

Zbiory kawy

Ponieważ kawa jest często uprawiana na terenach górskich, powszechne stosowanie mechanicznych kombajnów nie jest wszędzie możliwe. Tym samym w wielu wypadkach dojrzałe owoce kawy są często zbierane ręcznie. Głównym wyjątkiem w tym aspekcie jest Brazylia, gdzie stosunkowo płaski krajobraz i ogromne rozmiary pól kawowych pozwalają na użycie maszyn. Tym samym Brazylia ma jednocześnie większy potencjał do generowania tak wysokich zbiorów.

 

Drzewko kawowe rodzi średnio od 2 do 4 kilogramów owoców, a dobry zbieracz może zebrać od 45 do 90 kilogramów owoców dziennie, co daje od 9 do 18 kilogramów ziaren kawy. Kawa zbierana jest na dwa sposoby. Jednym z nich jest tzw. “strip picked”, kiedy wszystkie wiśnie są zrywane z gałęzi za jednym razem, maszynowo lub ręcznie.

Drugi to zaś “selectively picked” - zbierane są tylko dojrzałe owoce i są one zbierane ręcznie. Zbieracze sprawdzają drzewa co 8 do 10 dni i pojedynczo zbierają tylko w pełni dojrzałe wiśnie. Metoda ta jest pracochłonna i bardziej kosztowna. Zbiór selektywny jest stosowany głównie w przypadku drobniejszych ziaren Arabiki.

A co się dzieje po zbiorach? O dalszym procesie przeczytasz tutaj.

Dojrzewające owoce Arabiki na krzaczku. Fot. 88 Graines

Czy da się uprawiać kawę w domu?

Jeżeli zależy Ci na uprawie kawy jako rośliny doniczkowej, to zadbaj przede wszystkim o ziemię. Sadzonki kawy zasadź oddzielnie - jedna sadzonka na jedną doniczkę.

 

Kawowce potrzebują dobrej, kwaśnej gleby, więc szukaj podłoża dla cytrusów (pod takim hasłem je znajdziesz) – będzie ono lekkie, kwaśne i bogate w minerały niezbędne dla kawowca. Uważaj też podczas pielęgnacji, kawowce są bardzo wymagające. Są wrażliwe na przelanie, najlepiej zatem będzie wybrać także doniczkę z dziurą, a samą donicę z kawowcem postawić w jasnym, ale nie za mocno nasłonecznionym miejscu. Dbaj też o właściwy przepływ powietrza i brak przeciągów, żeby liście kawowca nie zaczęły opadać. Właściwie pielęgnowana roślina może osiągnąć nawet dwa metry wysokości i zakwitnąć. Owoce w hodowanych w domu kawowcach są spotykane rzadko, ale jest to możliwe, zazwyczaj między czwartym a siódmym rokiem życia rośliny.