Kawa jest jednym z najczęściej spożywanych napojów na świecie, a w związku z tym nawet niewielkie skutki dla zdrowia mogą być bardzo istotne w skali całej populacji. Jednak wnioski dotyczące tego, czy spożywanie kawy jest korzystne czy szkodliwe dla zdrowia, są często niejednoznaczne - jedni twierdzą, że kawa szkodzi zdrowiu, inni z kolei szeroko opisują jej prozdrowotne wartości. Jak zatem jest z kawą i jej wpływem na funkcjonowanie organizmu?

 

Kawa, czyli dokładnie co?

Zacznijmy od tego, że kawa kawie nierówna. Wypalona kawa jest złożoną mieszaniną ponad 1000 bioaktywnych związków chemicznych. Do kluczowych związków aktywnych należą m.in. kofeina czy kwas chlorogenowy. Kawa przechodzi swego rodzaju chemiczną metamorfozę podczas procesu jej wypalenia, kiedy z zielonego ziarna zmienia się w kawę, którą widzimy potem w opakowaniu na sklepowej półce - ale ponieważ proces palenia może być różny, to różne mogą być właściwości wypalonej kawy. Poza stopniem palenia, na skład biochemiczny filiżanki kawy ogromny wpływ ma też rodzaj użytego ziarna (Arabica czy Robusta) i metoda przygotowania naparu (włącznie ze sposobem mielenia kawy i sposobem jej zaparzenia). Wszystko to oznacza, że wyniki badań faktycznie mogą mieć pewne rozbieżności - ciężko jest bowiem zweryfikować wszystkie te elementy.

 

 

Jak działa kawa i jak wpływa na zdrowie?

O ile wiele aspektów jest wciąż niezbadanych, to jednak jest też już sporo dowodów, które pokazują dość klarowny obraz wpływu kawy na nasze zdrowie. Niektóre ze związków chemicznych zawartych w kawie mają działanie przeciwutleniające, przeciwzapalne, przeciw zwłóknieniowe lub przeciwnowotworowe. Badanie na grupie około 50 tys. kobiet pokazało, że picie przynajmniej jednej filiżanki kawy tygodniowo o 15% zmniejsza ryzyko rozwoju depresji, a inne że picie kawy poprawia pracę układu sercowo-naczyniowego - zgodnie z ich wynikami przy spożyciu 3-4 filiżanek dziennie ryzyko wystąpienia niektórych chorób serca zmniejsza się o 19%.

Kofeina pobudza ośrodkowy układ nerwowy, przyspiesza przemianę materii, zwiększając tym samym zapotrzebowanie na tlen, zmniejsza napięcie mięśni gładkich naczyń krwionośnych. Ponadto, pobudza wydzielanie soku żołądkowego, zwiększa sprawność myślenia oraz zmniejsza zmęczenie psychiczne i fizyczne. 

Po przyjęciu kofeiny przez ludzki organizm jest ona w 99% wchłaniana w układzie pokarmowym, skąd trafia do krwioobiegu. Najwyższe stężenie kofeiny we krwi obserwuje się po 30-60 minutach od momentu jej przyjęcia. Co interesujące, z łatwością przenika ona przez błony biologiczne i bariery: krew-mózg czy łożysko. W wyniku jej przekształcenia powstają trzy metabolity: paraksantyna, teofilina i teobromina. Paraksantyna zwiększa rozkład zmagazynowanych tłuszczów, prowadzi do podniesienia poziomu glicerolu i wolnych kwasów tłuszczowych we krwi, a teobromina rozszerza naczynia krwionośne.

 

 

Kofeina wpływa na wiele aspektów funkcjonowania układu nerwowego, a tym samym psychiki - obserwuje się wyraźną stymulację aktywności ruchowej i zwiększoną motywację. Równocześnie kofeina zmniejsza poczucie zmęczenia i znużenia. Nawet w niewielkich dawkach może podnosić czujność, co szczególnie wyraźnie ujawnia się w sytuacjach o niskiej stymulacji (monotonne, powtarzalne zadania). Poprawia również czas reakcji na bodziec, prawdopodobnie skracając czas analizy informacji związanych z reakcją. To zdecydowanie pozytywne skutki picia kawy. Kawa jest też bogatym źródłem antyoksydantów, chroniących m.in. układ krążenia.

Jednak z kawą nie powinno się przesadzić. Przyjmowanie zbyt dużych dawek kofeiny nie powoduje przyjemnych doznań, może się wówczas pojawić lęk, niepokój, rozdrażnienie, nadpobudliwość, zdenerwowanie i ogólne pogorszenie nastroju. Dla większości dorosłych bezpieczna dzienna ilość kofeiny to około 400 mg. Odpowiada to mniej więcej 6 małym filiżankom espresso, przy czym kobiety w ciąży lub starające się zajść w ciążę oraz karmiące piersią nie powinny przekraczać ilości 200 mg dziennie.

 

Czy kawa jest zatem zdrowa?

Na to pytanie nie da się jednoznacznie odpowiedzieć - zależy to przede wszystkim od tego, jaką kawę pijemy i czy nie pijemy jej w zbyt dużych ilościach. Dobrej jakości kawa w rozsądnych dawkach zdecydowanie może korzystnie wpływać na nasze zdrowie. Należy jednak pamiętać, aby nie pić jej w nadmiarze, zwłaszcza jeśli jesteśmy nadwrażliwi na kofeinę i jeśli tylko to możliwe - unikać kawy z cukrem.

 

 

Autor: Angelika Mantur-Vierendeel