Ciekawostki i mało znane fakty o kawie

 

Kawa to jeden z najpopularniejszych napojów na świecie, ale za każdą filiżanką kryje się znacznie więcej niż tylko aromatyczne ziarna. Jej bogata historia, unikalne tradycje i zaskakujące ciekawostki sprawiają, że ten napój od wieków inspiruje ludzi na całym świecie. W tym artykule odkryjesz mało znane fakty o kawie – od jej roli w kulturze, przez rekordy i niezwykłe kawiarnie, aż po kawę, która dotarła... w kosmos! Czytaj dalej, by zgłębić fascynujący świat kawy.

 

Kto na świecie najbardziej kocha kawę?

Stany Zjednoczone pozostają największym konsumentem kawy pod względem całkowitej ilości. Amerykanie wypijają gigantyczne ilości tego naparu, a ich rynek opiera się na rocznych importach rzędu 26,5 miliona worków kawy, z czego największymi dostawcami są Brazylia (31%), Kolumbia (19%), Wietnam (10%) i Gwatemala (6%).

Co ciekawe, najpopularniejszym sposobem parzenia kawy w USA jest drip – kawa przelewowa, serwowana w dużych kubkach. Aż 65% dorosłych Amerykanów zaczyna dzień filiżanką kawy do śniadania, co czyni ją nieodłącznym elementem porannej rutyny.

Ale jeśli spojrzymy na spożycie kawy na mieszkańca, światowym liderem jest Finlandia – przeciętny Fin wypija aż 12 kg kawy rocznie, więc to właśnie Finom należałoby przypisać największe zamiłowanie do kawy. Kawa jest tam tak ważna, że w przerwach w pracy – zwanych kahvitauko – picie kawy jest niemal obowiązkowe. Ciekawostką jest fiński sposób podawania kawy z lokalnym serem leipäjuusto, który wrzuca się do filiżanki. Ser ten topnieje, chłonąc aromaty napoju, tworząc wyjątkowe połączenie smaków.

 

 

Symbol luksusu: kawa w dawnej Turcji jako towar i element kultury społecznej

W XVII-wiecznej Turcji kawa była czymś więcej niż tylko napojem – stała się symbolem luksusu i ważnym towarem handlowym. Jej wartość była na tyle wysoka, że ziarna często służyły jako środek wymiany w lokalnym handlu. Jemen, będący głównym dostawcą kawy dla Imperium Osmańskiego, pilnie strzegł swoich plantacji, kontrolując eksport ziaren, by zapobiec rozprzestrzenianiu kawowca poza region.

Pod koniec XVII wieku kawa stała się jednym z kluczowych towarów eksportowych Bliskiego Wschodu i Afryki Północnej. Port Mokka w Jemenie był centrum handlu kawą, a jej ceny negocjowano jak na współczesnej giełdzie. Kawa szybko zyskała status symbolu zamożności – w Turcji bogatsi mieszkańcy serwowali ją w srebrnych lub złotych naczyniach, podkreślając jej wartość.

Ciekawostką jest anegdota, że tureckie prawo pozwalało kobiecie rozwieść się z mężem, jeśli ten nie zapewniał jej wystarczającej ilości kawy. Choć brak dowodów na rzeczywiste istnienie takiego zapisu, historia ta obrazuje znaczenie kawy w tureckiej kulturze. Tradycyjny sposób jej parzenia, Türk kahvesi, został wpisany na listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego UNESCO, a tureckie kawiarnie od XVI wieku pełniły funkcję ośrodków życia społecznego.

 

Rekordy kawowe - najciekawsze osiągnięcia i liczby związane z kawą

Jednym z najbardziej spektakularnych rekordów kawowych jest największa filiżanka kawy na świecie, którą przygotowano w Kolumbii w 2019 roku. Ta gigantyczna filiżanka mieściła aż 22 739 litrów kawy, co odpowiada ponad 90 000 standardowych filiżanek espresso! Jednak już wcześniej, w 2014 roku, południowokoreańska firma Caffe Bene również zrobiła wrażenie, przygotowując kubek kawy o pojemności 14 228 litrów. Naczynie mierzyło 3,3 metra wysokości i 2,62 metra średnicy – naprawdę imponujące osiągnięcie!

Nie mniej interesujący jest rekord w ilości przygotowanych espresso w ciągu jednej minuty. W 2011 roku barista László Mihályi z Węgier przygotował aż 12 filiżanek espresso, udowadniając, że szybkość i precyzja mogą iść w parze.

W 2013 roku w mieście Santiago de Tunja w Kolumbii ustanowiono wyjątkowy rekord Guinnessa – aż 13 800 osób jednocześnie delektowało się filiżanką kawy, celebrując ten niezwykły napój w największym kawowym zgromadzeniu na świecie.

Rekord najdroższej kawy na świecie przez lata należał do legendarnej kopi luwak, kawy produkowanej z ziaren przetworzonych przez przewód pokarmowy cywet azjatyckich. Ceny za filiżankę tego napoju mogą sięgać nawet 100 dolarów! Jednak ze względu na kontrowersje związane z dobrostanem zwierząt, coraz więcej krajów i konsumentów odchodzi od tej praktyki - co popieramy. Dziś bardziej prestiżowy rekord należy do kawy Elida Geisha z Panamy. Podczas konkursu Cup of Excellence w 2018 roku 100-funtowy worek tej kawy sprzedano za rekordową cenę 803 dolarów za funt, co czyni ją jedną z najdroższych kaw w historii.

 

 

Kawiarnie - najstarsze, największe i najbardziej niezwykłe miejsca na świecie

Od historycznych kawiarni w Wenecji i Paryżu, przez monumentalne przestrzenie nowoczesnych sieci, po nietypowe lokalizacje w górach i na pustyniach – kawiarnie od wieków są miejscami, które łączą ludzi. To nie tylko przestrzenie serwujące kawę, ale także świadkowie historii, kultury i wielkich przemian.

Najstarszą nadal działającą kawiarnią na świecie jest Caffè Florian w Wenecji, założona w 1720 roku. Położona przy Placu Świętego Marka, stała się ulubionym miejscem spotkań artystów, intelektualistów i arystokracji. W jej wnętrzach bywali Goethe, Charles Dickens czy Casanova. Do dziś Caffè Florian zachwyca wyjątkową atmosferą oraz kunsztownym wystrojem, będąc symbolem weneckiego dziedzictwa.

Jeszcze starsza była paryska Café Procope, założona w 1686 roku przez Włocha Francesco Procopio dei Coltelli. Uważana za pierwszą kawiarnię we Francji, szybko stała się centrum życia intelektualnego i literackiego. Spotykali się tam wybitni myśliciele i politycy, m.in. Voltaire, Rousseau czy Benjamin Franklin. Jej historia do dziś przyciąga miłośników kawy i literatury z całego świata, ale niestety obecnie funkcjonuje jako restauracja, a nie kawiarnia w tradycyjnym sensie. Jej pierwotny charakter kawiarniany został częściowo utracony.

Na Bliskim Wschodzie, gdzie narodziła się tradycja kawiarni, pierwsze tureckie lokale powstały już w XVI wieku w Konstantynopolu. Nazywane „szkołami mądrości”, pełniły rolę ośrodków życia społecznego, gdzie dyskutowano o polityce, filozofii i kulturze. To właśnie te miejsca przyczyniły się do rozpowszechnienia kawy na całym świecie.

Współczesne kawiarnie również imponują rozmachem. Tytuł największej kawiarni na świecie należy do Starbucks Reserve Roastery w Chicago, otwartej w 2019 roku. Ta pięciopiętrowa przestrzeń o powierzchni 3250 m² oferuje nie tylko kawę, ale także możliwość podglądania procesu palenia ziaren, eksperymentalne napoje oraz unikalne akcesoria. To prawdziwa mekka dla kawowych entuzjastów.

Nie brakuje też kawiarni w niezwykłych lokalizacjach. W Nepalu, na wysokości 3880 m n.p.m., znajduje się Cafe at Everest View Hotel, gdzie goście mogą cieszyć się filiżanką kawy z widokiem na majestatyczny Mount Everest. Z kolei w Dubaju mieści się Ice Café, w której wszystko – od ścian po szklanki – wykonane jest z lodu, a temperatura w środku wynosi -6°C.

W XVIII wieku kawiarnie w Europie stały się nie tylko miejscami picia kawy, ale również ośrodkami intelektualnymi. W Londynie nazywano je „uniwersytetami za pensa”, ponieważ za niewielką opłatą można było uczestniczyć w rozmowach na temat filozofii, nauki i polityki. We Francji kawiarnie, takie jak Café de Foy, odegrały kluczową rolę przed rewolucją francuską. To podobno właśnie tam Camille Desmoulins wzywał do powstania, które zapoczątkowało rewolucyjne zmiany.

 

Kawa w kulturze: od Bliskiego Wschodu po kosmos

Kawa od wieków pełni ważną rolę w różnych kulturach – od symbolu gościnności na pustyniach Bliskiego Wschodu, po małą dawkę normalności na pokładzie Międzynarodowej Stacji Kosmicznej. Poniżej znajdziesz kilka ciekawostek, które pokazują, jak uniwersalny i różnorodny jest ten napój.

Kawa w kulturze Beduinów

W kulturze Beduinów kawa to nie tylko napój – to cały rytuał. Tradycyjnie parzy się ją z dodatkiem kardamonu, co nadaje jej wyjątkowego aromatu. Gościom serwuje się ją w małych filiżankach, a gospodarz dolewa kawę, aż gość da znak, że ma już dość (zwykle delikatnym potrząśnięciem filiżanki). To nie tylko sposób na podtrzymanie rozmowy, ale także symbol szacunku i otwartości.

 

Miętowa kawa Tuaregów

Tuaregowie, nomadzi Sahary, dodają do swojej kawy dużą ilość cukru i mięty, tworząc napój zwany atak. To orzeźwiająca mieszanka, idealna na pustynne upały. Czy można wyobrazić sobie lepszy sposób na przetrwanie w tak surowym klimacie?

 

Kawa jako przekąska w Etiopii

Ojczyzna kawy, Etiopia, słynie z tradycyjnej ceremonii kawowej, ale nie tylko! W niektórych regionach ziarna kawy są fermentowane i spożywane jako przekąska o nazwie kuti. Nie potrzeba wody, mleka ani cukru – te ziarna same w sobie są wystarczająco sycące i bogate w energię.

 

Energia z tłuszczu? Czemu nie!

W społecznościach Wschodniej Afryki kawa jest dosłownie paliwem. Wojownicy prażą ziarna, a następnie mieszają je z tłuszczem zwierzęcym, tworząc wysokokaloryczną przekąskę. Taki kawowy „batonik” zapewnia siłę i wytrzymałość podczas długich wypraw.

 

Kawa w kosmosie

Astronauci też zasługują na chwilę kawowej przyjemności. W 2015 roku na Międzynarodowej Stacji Kosmicznej zainstalowano ekspres o nazwie ISSpresso. Teraz espresso w kosmosie to nie science fiction, a codzienność – no dobrze, przynajmniej dla wybrańców przebywających na orbicie.

 

Najmniejsi producenci kawy – skarby z niszowych regionów

Nie tylko Brazylia, Wietnam czy Kolumbia produkują kawę – małe kraje i regiony również dokładają swoje aromatyczne trzy grosze do kawowego świata. Może nie zalewają rynku milionami worków, ale z pewnością ich kawy mają w sobie coś wyjątkowego.

 

Nepal – kawa z Himalajów

Nepal raczej kojarzy się z herbatą i trekkingiem, ale niewielkie plantacje kawy w regionie Palpa robią wrażenie. Kawy z Nepalu mają łagodny profil smakowy, z nutami kwiatowymi i delikatną słodyczą. Są uprawiane w sposób zrównoważony, co dodatkowo wspiera lokalne społeczności.

 

Nowa Zelandia – kawa na końcu świata

Nowozelandczycy bardziej słyną z picia kawy niż jej uprawy, ale w tym odległym kraju znajdziemy kilka mikroplantacji. Z powodu chłodnego klimatu kawa z Nowej Zelandii to prawdziwa rzadkość, którą można traktować bardziej jako ciekawostkę niż regularny produkt.

 

Saint Helena – kawa Napoleona

Mała wyspa na południowym Atlantyku produkuje kawę, która była podobno ulubionym napojem Napoleona Bonaparte podczas jego zesłania. Ziarna z Saint Helena charakteryzują się delikatnym smakiem, z nutami kwiatów i karmelu, i są jednymi z najbardziej niszowych na świecie.

 

Sri Lanka – zapomniana historia kawy

Choć Sri Lanka kojarzy się głównie z herbatą, jeszcze w XIX wieku była dużym producentem kawy. Niestety, choroba grzybowa niemal zniszczyła wszystkie plantacje, zmuszając rolników do przestawienia się na herbatę. Dziś kawę na Sri Lance produkuje się w niewielkich ilościach, głównie na potrzeby lokalnego rynku.

 

 

Kawa – więcej niż filiżanka

Może to poranna konieczność, może popołudniowy rytuał, a może coś, co łączy ludzi w każdym zakątku świata? Kawa to nie tylko smak czy zapach, ale historie, tradycje i drobne chwile, które niejednokrotnie nadają większy sens naszej codzienności. Czy to w gwarnej kawiarni w sercu miasta, na górskiej ścieżce z widokiem na Everest, czy w przestrzeni kosmicznej – kawa jest dowodem na to, że nawet najmniejsze rzeczy mogą mieć wielkie znaczenie. A Ty? Jaką historię dopiszesz do swojej filiżanki?